พระขรรค์ในนาฏกรรมไทย

ดร.ไพโรจน์ ทองคำสุก
ราชบัณฑิต

บทคัดย่อ

ขรรค์ พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ ขรรค์ [ขัน] น. ศัสตราวุธชนิดหนึ่งมีคม ๒ ข้าง ที่กลางใบมีดทั้งใบและหลังเป็นสันเล็กคล้ายคมรูปหอก ด้ามสั้น พระขรรค์สิ่งของอย่างหนึ่งที่มีความสำคัญต่อสังคมไทย โดยเฉพาะราชสำนักไทย พระขรรค์หนึ่งในเครื่องราชกกุธภัณฑ์เป็นเครื่องหมายแห่งความเป็นพระราชา ซึ่งพระราชครูพราหมณ์ผู้ทำพิธี จะนำขึ้นทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวาย ในวันที่ประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก
พระขรรค์ปรากฏในงานด้านวิจิตรศิลป์ไม่ว่าจะเป็น จิตรกรรม ประติมากรรม วรรณกรรม ดุริยางค
กรรม และนาฏกรรม โดยเฉพาะในงานด้านนาฏกรรม พระขรรค์มีบทบาทมาก ทั้งในรูปแบบการแสดงโขน ละครใน ละครนอก ละครพันทาง ละครพื้นบ้านรำ ระบำ และกลวิธีการถือพระขรรค์ในลักษณะต่าง ๆ ปรากฏกระบวนท่ารำเฉพาะในเพลงหน้าพาทย์กลมพระขรรค์ของพระอรชุน ผู้เขียนได้วิเคราะห์สรุปเรื่องราวของพระขรรค์ในนาฏกรรมไทยทั้งคุณลักษณะและบทบาทต่าง ๆ ไว้ดังนี้ พระขรรค์ศัตราวุธกับการต่อสู้ พระขรรค์ศัสตราวุธกับของคู่กาย และ พระขรรค์ศัสตราวุธกับชีวิต

คำสำคัญ : พระขรรค์, นาฏกรรม

ภาพ: https://mgronline.com/onlinesection/detail/9620000040383